Porticus Publica

Erravi! Scilicet propono ut die XVII *Maii primum colloquium habeamus, vel die Saturni proximo.

Amice, certissime tecum epistulas Senecae legere velim! Summum bonum est cum aliis de sententiis disceptare. Epistula ''De Vita Beata'' ad fratrem Senecae Gallionem scripta item me valde placet. Fortasse de hac epistula ulla tempore colloqui possemus.

Gaudeo quod mecum leges! Legamus epistulam ad Gallionem post primam epistulam ad Lucilium.

Sane, legam vobiscum 👍

Etiam ego vobiscum libenter legam et colloquar. Plura scribemus die Saturni!

Salvete, collegae!

Legistisne epistulam? Quid de ea existimavistis? Mihi quidem perplacuit, et maxime interpretatio mortis a Seneca proposita: non esse punctum quoddam temporis, sed omnes toto tempore mori. Id sentio magni momenti esse: scire oportet nos tempus fugere et numquam redire posse. Praeterea, sermo Senecae satis concisus est, tamen poeticus manet et iucunde legitur.

Nunc vos hortor, quaeso considerate et communicate quid in epistula sit memorabile: argumentum, linguam, praeceptum, ipsam formam? Vale, responsa vestra libenter exspecto!

consentiam, satis facilem lectu et ad rem magni utique momenti pertinentem, vix hercle quasi mihimet scriptam plerumque roboris experti ad res impetrandas quibus insit aliquid vitae bene agendae non modo nugis aut ludis, sicut hodie apud fortasse vix omnes in orbe terrarum cum apparet perdiffusa in animo necessitudo temporis mente extincta terendi ne vitae cottidianae taedium nos molestet

Recte dixisti, auctor VII. Video homines totis diebus ac noctibus machinis suis intentos esse, etiam liberos vix biennes, qui omne tempus vigiliae consumunt spectando imagines fulgentes, clamosas, nimis mobiles. Non credo ingenium humanum ipsum mutatum esse; sed multo iam facilius est, ut bene describis, mentem exstinguere. Olim certe aliquis labor erat legendi; nuperrime etiam spectacula praeparata videre poteras, sed intra certos domesticos fines; nunc autem ne momentum quidem est, quo cogitationibus cum solis vacare cogaris.

Praeterquam quod tempus, - ut Seneca monet, "unius fugacis ac lubricae possessionem natura nos misit" - frustra teritur, cetera quoque vitae officia peiora fiunt. Me ipsum saepe deprehendi nugis captum, cum potius domi aliquid emendare, studiis operam dare, vel saltem animum reficere potuissem. Quidquid dicant qui machinis velut vitiis obstricti sunt, consumptio ista contentorum non est iucunda: non enim ad quietem creata sunt, sed ad animos capiendos retinendosque.

Non tamen omnia desperanda sunt: multos ex nostra aetate hoc tandem animadvertere et mores mutare video - ego quoque.

Quando hanc epistulam scripsit Seneca? Qui "causas paupertatis suae redditurum esse" dicit, et nisi fallor, valde pecuniosus factus est temporibus Neronis.

Hahae auctor IX, ille enim eam ultimis annis vitae scripsit. Aliquando rationem temporis mei perditi reddam—si potero, etiam ex balineo marmoreo in villa luxuriosa, ut Seneca.

Bene, epistolam ad Gallionem de vita beata proxima legamus, ut auctor II proposuit! Illa tamen longior est quam epistulae morales: vultne quis eam in duas partes legere, an uno impetu totam? Mihi utrumque placet.

Ecce tota epistula: https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:abo:stoa,0255,014:7

Multo longior sane, conabor tamen, sed Graecis libellis legendis et aliis officiis districto temporis copiam necesse erit mihi ad hoc quoque impetrandum.

Mavultisne ergo eam legere in pluribus partibus, auctor XII? Et pluresne volunt legere epistulam ad Gallionem, an melius est ut redeamus ad secundam epistulam ad Lucilium? Quaeso, adiuvate me, amici, ut decernam: si enim aliquid proponam nec quisquam adsit, circulus cito fiet punctum :')

Sum auctor XII: Seneca adhuc mihi ignoto aliam litteram aliae non praefero, igitur par est mihi utram optare. Num in partibus necne, mallem totam legere prius quam sententiam proferre, sed si aliis minus placet die constituta ultimae parti possum nihilo minus quae sentiam edere. Atque si cui dubia interim oberint illi aderimus.

Quamquam nihil habemus firmi ad certum legendi iter, nihilo minus hodie septem capitula legi huiusce litterae. Etsi argumento ipso aliquid difficultatis praebere potest quibus philosophiae deest conversatio, miror facilitatem linguae, adeo ut fortasse qui Caesarem iam cognovit Senecam legendo delectetur sine gravibus grammaticae aut verborum dificultatibus.

Si saltem tu et fortasse auctor XIV mecum legitis, ego quoque ad epistulam de vita beata legendam accedam. Hoc die Saturni de ea disseremus?

Hoc die Saturni

Conabor adesse epistula perlecta, sum Auctor XV.

Auctor ignoratus collegis suis salutem,

Postquam epistulam ad Gallionem perlegimus, velim vos invitare ad quaestionem maiorem: quid ipsa vita beata vobis videtur esse? Num verba Senecae vos moverunt, aut vos offenderunt? Videturne vobis vita quam ipse depingit vere vivenda, an potius ideam quandam speciosam exhibere?

Licet etiam de ipsa oratione disseramus—quae sententia aut structura vobis insedit? Ubi cernitis vim rhetoricam? Et ubi forsitan obscuritatem?

Exspecto cogitationes vestras! Ipse incipiam:

Mihi valde placet Senecae propositum ut natura vitae sit gubernatrix. Ipse imaginem habeo, quae me saepe iuvat: vitam esse quasi aquam quae inter saxa fluit—non rigida, sed flexilis; non frangitur, sed viam sibi quaerit.

Sed in hac epistula Seneca omnia bona ad virtutem revocat, ac voluptatem comitem esse vult, numquam ducem. Contra, ego puto non esse indecorum si quis voluptatem quandam simplicem quaerit - sedere in sole in horto, se subducere rebus quae mentem turbant, vel etiam aliquatenus vino aut cibo sapido indulgere. Haec non pecudum sunt, sed humana!

Admiror quidem virtutem, et intellego cur Seneca eam summum bonum esse velit. Sed vita quae omnem voluptatem suspicione aspicit, mihi videtur nimis arida, fortasse etiam inhumana.

Quid vobis videtur? Licetne in vita beata quaedam voluptas - non ut domina, sed ut comes?

Valete!

Salvete vos quoque.

Confitendum est mihi eorum esse qui adhuc philosophia parum explorata sicut nautae in aperto aequore huc illuc a procellis perculsi sic a doctrinis magnorum philosophorum ipse in alto esse mari illo sapientiae, ergo quae proferam fortasse gerras visum iri.

Nihilo minus epistulam legens caput mihi videtur disseri sapientiae illae quae non modo apud Graecos Romanosve inveniri potest sed etiam apud Asiae doctos, duobus verbis saepe apud Hesperios nos nota, 'wu wei', etsi epistula hac praecipue ad unius vitam bene agendam pertinens non modo ad legem aut principium totius universi intelligendos.

Quocumque doctrinae congruant et quanto, aliquid verissimi praestare meamet sententia apparent, quamquam difficile mihi bonis sententiolis explicatu sit, rationem vitae ponendam esse et nulla alia fonte ac Seipso; dico Se littera magna adhibita ut non quae autumo confundantur cum "individualismo" ut dicitur, quo homines saepe credo falli ratos potestate propria vivere cum vero a variis extrinsecus imperantibus trahuntur. A Se regi, ut Seneca pulchrioribus verbis scribit, idem ac hos externos continuatim pellere primo deinde debiliores factos servos reddere animo suo.

Placuit mihi quoque magnam quidem partem litterae in eos saevitam qui anglice 'crabs in a bucket' saepe appellati sunt, invisores quasi munere suo fungentes iis qui conatum quamvis parvum faciunt ut turba se meliores concinnent simulantes se in superbos vim facere contumeliis.

Pauca ut de lingua ipsa addam, sicut sursum iam aperui, tironibus benignam at nihilo secus exemplar classicae uti nuncupamur linguae optimum.

Si alios volup erit mihi edere garritus, sunto, sufficiant modo. Valete!

Gratias tibi ago pro nuntio XIX, tam attente conscripto. Consentio tecum mirum esse quantum inter philosophias veteres Orientis et Occidentis conveniat. Quamvis Seneca nos moneat ne more vulgi vivamus, multa tamen apud eum leguntur quae cum aliis doctrinis consentire videntur.

Invito vos ut iterum mecum legatis: propono ut epistulam secundam ad Lucilium legamus. Valde mihi iucundum est inter eosdem studiorum socios hebdomatim legere et meditari.

Valete!

Epistulam legere hebdomatim videtur impetrabile, praecipue si brevem.

Videmur duo aut tres propalam adesse, fuitne epistula quam nuper legimus nimis longa fortasse nostrum aliis qui brevioribus legendis libenter interessent nobiscum? Secunda erit brevis, adestote!

Censeo idem: hae epistulae multo breviores sunt, et plerisque discipulis Latinitatis exercitatio iucunda esse debet. Etiam mihi - fateor! - epistula de vita beata paulo longior erat ut una septimana legeretur.

Omnes: quaeso, nobiscum coniungite hoc die Saturni!

Auctor ignoratus collegis suis salutem,

Quid de epistula existimavisti? Consentisne cum Seneca, qui putat multos auctores legere non utile esse, quia minus intellegitur?

Mihi quidem praeclarum visum est quod probatos legendos suadet - quorum ipse hodie pars est. Etiam monet paucos legere auctores; quod nos quoque facimus, dum hic solas epistulas eius tractamus.

Tamen, etsi assentior quod quaedam scripta, praesertim quae per saecula laudata sunt, pluris facienda sint, non arbitror "ista lectio auctorum multorum et omnis generis voluminum" per se vitium esse; legere quid alii probent sine proprio iudicio, mihi videtur pecu sequi - quod Seneca ipse quoque in epistula de vita beata reprehendit.

Placet doctrina qua epistulam claudit, quamquam non penitus eius sit:

Quis sit divitiarum modus quaeris? primus habere quod necesse est, proximus quod sat est.

Saepe incido in illud vitium: non aestimare quae possideo, sed semper ea agitare quae haberi possunt. Haec sapientia haud dubie est retinenda.

Valete!

Salvete omnes,

Epistula haec fortasse hodie magis ac viginti modo annis adhuc et prioribus videtur nobis argumentum alicuius momenti praebere cum ecce, inspicens in computatore meo, video opimam copiam forma immateriali librorum prompte mihi si volup est legibilium, cui sane non displicet hoc instrumento libros legere aliter ac iis qui minime ferunt nisi tangibiles.

Alicuius dico momenti cum Seneca ipse aut hercle Crassus ille opulentissumus si avidus fuisset legendi nusquam adeo aut facilius aut talem magnam copiam librorum sibi comparare potuissent ut nobiscum quibusvis computatorem in palmo habentibus certarent.

Quae cum ita sint, forsitan multis nostra aetate Senecae monitus videretur etiam mirabilis quibus legendi cupiditas saepe deest omnino.

Possum ipse tamen confiteri animi iactatione illa ut a Seneca nuncupata est non praeter modum trahi, saltem quod ad legendum pertinet, quos quidem magni momenti libros lego, relego saepe, quos minoris momenti pendo, non sino detrahere in "aliquid vagum et instabile" modo incipientem modo in remotam aliquam diem conferentem. Sunt sane quos incepi et non perlegi, non multi tamen.

Sed sicut Auctor XXIII dixit modo non eo quod turba iudicet dignum lectu libri optandi nobis, etsi diceret aliquis paene necesse id fieri cum nos aliquo pacto libros elegimus apud innumerabiles prius quam certiores facti simus quiquid boni insit scriptum nostrismet oculis.

Bene scriptum, auctor XXIV! Videtur nos eadem de hac epistula sentire. Fortasse tempore Senecae erant divites qui multos libros collegebant, sed paucos legebant; id forte Senecam vexavit, cum antea raro accideret. Nihilominus non puto suis timores esse iustificatos.

De tertia epistula die Saturni loquamur! Editionem Teubnerianam Epistularum ad Lucilium emi, itaque cum gaudio exspecto eam in libro vero legere, non in chartis disiectis. Valete!

Euge huiusc' emptionis! Teubnerianas ipse magnopere colo(quamquam forma immateriali) et utcumque opus sit operas cuiusvis legere eas quaero.

Quamquam fateor earum apparato critico excellento raro uti, nihilominus mihi quoque editiones Teubnerianae maxime placent :)

Salvete! Placuitne vobis epistula? Mihi certe, sed non facile est multa de ea dicere. In hac epistula Seneca aperte simpliciterque scripsit, etiam simplicius quam solet. Claram sententiam exposuit, quam approbo: enim parum amicis dicere malum est, sed nimium ignotis dicere peius. An omnia vos quoque probastis, an putatis quaedam esse quae Seneca erravit?

Salvete, salve Auctor XXVIII,

Placuit sane, sunt certe quaedam digna memoratu, sicut illud Pomponii relatum.

Primum vellem etsi non ad epistulae ipsius argumentum pertinentem in conspectu ponere locutionem istam Senecae mihi inopinatam

quomodo obvios, si nomen non succurrit, 'dominos' salutamus

Miror hoc dictum, quamquam fortasse ipsimet ignotum modo, quod censebam dominos vocare quosvis temporibus uti dicuntur mediae aetatis in usu venire post aetatem classicam, cum antea(quod novisse me rebar) "dominus" adhibebant stricto sensu servi tantum ad superiores appellandos. Fortasse omnino pessume memini.

Ad argumentum ipsum, nihil novi sub sole eius verba nos monent, hodie quantos inter amicos numerare possumus sensu Senecae? Cum quibus quaecumque animum vexent nobis aperte loqui est?

Haec autumo quod nonnullos idem sentire videntur mihi.

Si iudicandum est ut monet ipse, facilius dictu quam factu histrionum instar publice se habentibus fere omnibus ut lepidius vitam agant sine multis querellis detrimento autem iis bonis quae vera assidue culta amicitia porrigeret.

Sane, hoc videtur praecipue in magnis urbibus ubi hominibus nihil obest propter divitias nullam omnino amicitiam neque colere neque quaerere, fortasse in multo parvioribus est adhuc facilius hominibus se aliis offerre sine velaminibus.

Partim quoque culpandi fortasse habitus et mores nostrorum qui nimis viros seiungunt a cultu maioris boni quam exempli gratia potus una semel in mense in taberna bibere.

Gratias tibi ago pro cogitationibus tuis, auctor XXIX! Epistulam iterum perlegens, una cum tuis verbis consideratis, sententiam Senecae mihi magis magisque gravem videri coepi. Aliquando postea, cum plus temporis habebo, alias quasdam meditationes communicabo.

Interim, progrediamur ad epistulam quartam legendam eamque die Saturni tractemus.

Vale(te)!

Salvete sodales,

Pauca de textu ipso vellem proferre sultis. Primum, scitisne qui Chaerea sit? Non teneo memoria nec quo pacto Gaii Caesaris intersit, quamquam argumento ipso intellego ad eius mortem attinentem.

Secondum, ut saepe evenit etiam cui multos per annos studuit linguae, ista frequens elocutio Senecae me confundit, 'nemo non'. Per Iovem quamquam profecto aliter offendi, haud intelligebam cum legerem «neminem non» servum habere in eum vitae necisque arbitrium, donec nihil fere aliter ac "omnis" significare tandem comprehendi. Vah!

Caput epistulae placuit non secus ac aliarum, semper fere ad idem pertinentium sed haec ad unum illa ad alium aspectum, fortassis eo quod quasi tempore Senecae mutatis mutandis nosmet ipsi vitam videmur agere, congruentem quodammodo, aut necessitudinibus homines ubique affici iisdem, alii maioribus alii minoribus quibus Senecae monitus sempre virides fulgentur.

Utrum Lucilio similiores sunt nostra aeteate homines an cuivis vita magis quam mors metum inicit? Haud scio an altero similiores.

Valete!

Salvete collegae, et salve auctor XXXI,

Dubium de Chaerea me delectavit: mihi, dubium primo non de Chaerea sed de Gaio Caesare erat; postea intellexi Senecam, scilicet, ad Caligulam, et non ad auctorem commentariorum de bello Gallico, spectare, quod ex contextu (etiam ex nomine Chaereae) patebat. Iuvat tamen videre quam saepe nomina ipsa nos fallere possint.

De "nemo non" recte miratus es. Cicero quoque ea saepe utatur. Est quasi "omnes", sed cum tono paulo... acriore, nonne?

Dixisti recte: nosmet ipsos in his litteris invenimus, quasi mutato solo non mutatis hominibus. Ego vero miror an Seneca non subinde nimis facile de morte loquatur. Parumne tribuit fragilitati humanae? Sed fortasse hoc ipsum est consilium: ut verbis duris nos ad robur animi compellat.

Unum addam: locus ille de divitiis naturae lege compositis — "magnae divitiae sunt lege naturae composita paupertas" — mihi resonavit. Hoc enim, ut ita dicam, est alter latus eiusdem doctrinae: si vis libere mori, disce sobrie vivere.

Quaestio praeclara est utrum homines nostri temporis magis vitam quam mortem timeant. Certe multos hodie perturbat rerum publicarum status et mundi incerta condicio; sed haesito num hoc quoque proprium sit nostri temporis. Turbatio, ut opinor, non temporum sed hominum est; fortasse vero est quod iam nuntii terribiles celerius ad nos perveniunt.

Valete!

P.S. ad auctorem XXXI: Haec colloquia, quamvis temporum spatia dividant, animos coniungunt. Gratias tibi ago. Spero plures lectores nobis se adiuncturos esse; interea hae sermones mihi iam valde placent.

Scilicet, die Saturni loquamur de epistula V ad Lucilium. Ea hic invenitur: https://latin.packhum.org/loc/1017/15/0#4

Omnes: etiamsi antea nobiscum non legisti, libenter nobis coniunge!

ad Caligulam

Aaah teneo nunc et eum inveni Chaeream, Cassium nomine, gratias tibi.

Mors an vita sibi potius metuenda videatur hominibus nostrae aetatis in dubium posui eo quod ambages et inopinata rerum inmutatio uno aevo fortasse terrore mortis implent animos altero autem aevo vitae, sicut quem vivendi magis taederet quam moriendi.

Est quodammodo res praecipue humana: ferae aut pace aut bello vivere semper summum bonum, homini autem, quamquam natura animali idem necesse est aliquando fieri praecipue cum periculum comminus sit, animi labe quadam sicut tabe horror vivendi incidit.

Gratias tibi quoque pro colloquiis, vale.

Hac in re autem Graeci Romanos vincunt, quia nemo iucundius scripsit quam Aristophanes.

Ignoscite! Nuntium xxxv ad alterum colloquium pertinebat.

Noli curare, auctor XXXVI. Libenter iterum nuntium mitte in colloquium aptum; puto colloquium de libros quos legimus esse.

Salvete omnes,

Duobus si opus esset verbis epistulae summam edicere, nolite, quaeso, suscensere, si μέτρον ἄριστον sint quae primum venere in mentem, quod dictum inveni non apud Stoicorum quemdam sed apud Cleobulum Lindium ex septem sapientibus Graiis unum qui ante aetatem classicam vitam egere.

Nam argumentum epistulae ad id pertinet quod mihi videtur quasi panaceam philosophiae eticae, summum et optimum medium metrumve invenire quo inter extrema vitae nostrae possimus viam invenire labibus expertem.

Sane, hac epistula Seneca Lucilium docet quod vitae publicae praecipue refert, quo modo optime secundum Stoicos habere se oporteat in viis forisque extrinsecus, sed mutatis mutandis metro istoc egemus in fere omnibus ambagibus vitae.

Ut nunc magis Seneca tenus argumentum oppetam humiliter, memini hercle comas mihi tondendas tandem! Fuit mihi in schola olim magister qui in duobus extremis se habebat capillis tenus, cum alias longos longioresque in dies mensesque simul cum barba videre erat nobis usque ad umeros et pectus fluentes ambos quasi aereae imagini similem ex iis pulchris a Graecis fabris factis qui sempre comas barbamque passas effingunt, tum postero die omnino ad cutem tonsum offendebamus.

Conor ipse sane frequentius comas lepide tonsoribus componendas praebere, etsi minus quam ex more, et barbam hebdomatim more Gallorum concinnare.

Olim habitus sane mos erat curatius servare foris quam hodie, ergo minoris momenti pendimus mores publicos hodiernos.

Valete!

Salvete!

Ignoscite, heri contra expectationem negotiosus eram, et mihi tempus ad scribendum defuit. Hodie tamen adsum!

Epistula haec rursus praeclara est. Seneca bene intellegit id, quod plerique philosophi non modo ante eum sed etiam post eum non animadverterunt: eos quibus sapientiam communicare velis, ad te attendere vix posse nisi et aspectu et habitu placeas. Hoc tu, auctor XXXVIII, probe summisisti; comparatio tua inter hanc sententiam et statum capillorum tuorum mihi valde arrisit. Ego quoque, ut videtur, ad extrema in hac re nonnumquam propendeo: nam septenis diebus capillum ad quartae partis digiti mensuram retondeo. Si aliter facio, idem quod tibi mihi quoque evenit; hanc igitur viam elegi.

Etiam de sermone epistulae aliquid dicendum est: quamquam plane excelsus est atque interdum etiam floridus, tamen est strictus, verbis communibus innixus, et legendi suavitate refertus.

Mihi vero mirum videtur quod hoc ipsum “lucellum” quod nobis communicat, iterum ad philosophiam orientalem proxime accedere videtur. Non sum peritus Buddhismi, sed, quantum intellego, hoc ipsum est quod illa doctrina cordi habet.

Valete!

De sexta epistula die Saturni loquamur!

Salvete socii,

Et hoc ipsum argumentum est in melius translati animi, quod vitia sua, quae adhuc ignorabat, videt. Quibusdam aegris gratulatio fit, cum ipsi aegros se esse senserunt.

Mirum quantum sane inest veri huic, quamquam exempli gratia anglice loquentes aiunt quoque emendando cuivis primo necesse esse nosse quidnam emendari opus sit, saepe homines refugiunt et singillatim et civitates totae, quasi vulnus accepturi ipsa mali confessione qua adgnoscerent se haud semper sui compotes fuisse et nonnumquam errasse.

Verum ut dicam, non bene intellegi quidnam sibi voluisset hac:

Multos tibi dabo, qui non amico, sed amicitia caruerunt. Hoc non potest accidere, cum animos in societatem honesta cupiendi par voluntas trahit. Quidni non possit? Sciunt enim ipsos omnia habere communia, et quidem magis adversa.

Quae ad sapientiae communicationem dixit, difficile esset non consentire, est quasi natura hominum conferre cum aliis, quamquam saepissime hodie non semper adsunt praesto qui eadem colant ac nobis, sicut cultum linguarum antiquarum apud nos hoc in foro: praeter istud, nullis cum necessariis possum haec conferre.

Ista sententia ex epistula mihi maximi momenti visast:

plus ex moribus quam verbis

Hoc facile censeo sententiam videri posse unam ex iis quam invenire potes in vexillis universitatum aut societatum virtutem quandam affectantium. Conabor memoriae mandare.

Sat dixi, valete!

Salve auctor XLI,

Die Saturni iterum scribere non potui, ergo hodie respondeo.

Gaudeo te epistolam Senecae diligentissime legisse et multum tuis animadversionibus assentior. Credo partem, quam tibi obscuram fuit, ad priorem epistolam referri, in qua Seneca docet verbum “amicus” saepe adhiberi pro simulacris amicitiae, non pro vera fraternitate et fide mutua.

Cur tamen repens mutatio in animo Senecae evenit, ut in hac sexta epistula se ad Lucilium aliter gereret? Fortasse casus quidam vel progressus animi privatus causam dedit, quem antea non agnoverat.

[…] longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla.

Quod ad experientiam attinet, plene cum Seneca assentior: praxis vitae non solum leges et doctrinas sed etiam praesumptiones nostras penitus repellit. Multo magis expedit vitam agere quam libros tantum perscrutari.

Vale!